گفت‌وگوی کارنگ با هم‌بنیان‌گذار سلریار درباره تأثیر بلک‌فرایدی روی بازار خرده‌فروشی
بلک‌فرایدی به آخرین جمعه ماه نوامبر اطلاق می‌شود که در این روز مردم می‌توانند کالاهای مورد نیاز خود را با تخفیف‌های بسیار خوبی خریداری کنند. بلک‌فرایدی اولین‌بار در سال ۱۹۵۷ در آمریکا برگزار شد. اما چند سالی است که شاهد ترویج این فرهنگ به دیگر کشورها ازجمله ایران هستیم؛ تا جایی که حتی فروشگاه‌های بزرگ و شناخته‌شده ایرانی از چند روز قبل برای این مناسبت برنامه‌ریزی و تبلیغات می‌کنند و تخفیف‌هایی روی اجناس خود در نظر می‌گیرند. به همین بهانه سراغ جلال سمیعی، هم‌بنیان‌گذار و مدیر محتوا و آموزش سلریار رفتیم و از او در مورد بلک‌فرایدی امسال و استقبال ایرانیان از تخفیف‌های این روز پرسیدیم.
سمیعی در این مورد توضیح می‌دهد: «بدون بررسی آمار نمی‌توان موفقیت بلک‌فرایدی امسال را به طور دقیق بررسی کرد؛ اما چند نکته در مورد آن مشهود است. با توجه به بازخوردی که در سلریار از گروه‌های فروشنده دیجی‌کالا، باسلام و… و میزان فعالیت آنها در سلریار داشتیم، به نظر می‌رسد بلک‌فرایدی امسال متأثر از شرایط اقتصادی مردم بوده و شبیه بلک‌فرایدی سال‌های قبل نیست. با اینکه سال گذشته بلک‌فرایدی تا حدودی تحت تأثیر قطعی اینترنت قرار گرفته بود، اما با استقبالی نسبی مواجه شد.»
رفتارهای محافظه‌کارانه مشتریان در بلک‌فرایدی امسال
به گفته هم‌بنیان‌گذار و مدیر محتوا و آموزش سلریار، طبق بازخوردهای غیررسمی به نظر می‌رسد امسال از بلک‌فرایدی برخلاف چند سال گذشته، استقبال کمتری نسبت به پیش‌بینی‌ها صورت گرفت. او عنوان می‌کند: «با اینکه امسال دیجی‌کالا و اسنپ و بسیاری از شرکت‌های دیگر تبلیغات گسترده‌ای روی بلک‌فرایدی داشتند و باید منتظر گزارش آنها باشیم، شواهد نشان می‌دهد که رفتار مشتریان در خرید، محافظه‌کارانه و انقباضی‌تر از انتظار بوده است. خود ما در سلریار امسال در بک‌فرایدی رشدی جدی در تعداد و بازه‌های استفاده سلرها یا همان فروشندگان دیجی‌کالا از ابزارهایمان برای مدیریت فروش و رقابت بای‌باکس با دیگر سلرها مشاهده کرده‌ایم، اما باید دید در نهایت گزارش‌های خرید چه روایتی از قانع شدن مردم برای خرید بیشتر در اثر تخفیف‌ها دارند. چون سلرها هم‌زمان با محدودیت‌های پلتفرم، با خطاهای فنی ناشی از زیرساخت و ناپایداری اینترنت و مسائل تأمین و ارسال هم مواجهند.»
در واقع بلک‌فرایدی در شش یا هفت سال گذشته، به‌ویژه در دوره کرونا به سنت قوی‌تری تبدیل شده و حتی در بازار آفلاین هم تأثیر گذاشته است. مانند سایر مناسبت‌ها در بازار سنتی، بلک‌فرایدی یا اسفند یا سایر کمپین‌های مشابه به طور فزاینده‌ای هر سال بر تکاپوی فروشنده‌ها و مارکت‌پلیس‌ها تأثیر می‌گذارند. سمیعی در این خصوص تصریح کرد: «شاهدیم که سنت بلک‌فرایدی طی سال‌های گذشته در ایران هم پررنگ‌تر شده؛ ولی امسال تحت تأثیر شرایط اقتصادی ممکن است بازار با احتیاط از سمت خریداران مواجه شده باشد. با این حال شکی نیست که بلک‌فرایدی نسبت به هفته‌های قبل خود و حتی هفته‌های بعد، یک مقطع طلایی برای فروشندگان است تا بتوانند فروش بهتری را نسبت به روزهای معمول تجربه کنند.»
به بیان هم‌بنیان‌گذار و مدیر محتوا و آموزش سلریار، آمارهای سال‌های گذشته دیجی‌کالا و اسنپ و سایر مارکت‌پلیس‌های آنلاین از بلک‌فرایدی هم شاهد دیگری بر مهم شدن این روز در ایران هستند. برای مثال دیجی‌کالا در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ گزارش داد که در طول کمپین‌های این روز رشد جدی در خریدهایش داشته و استقبال مردم در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل بیشتر بوده است. این یعنی پلتفرم‌های آنلاین باید از هفته‌ها قبل فروشندگان خود را ترغیب کنند که در جمعه سیاه بیشتر و با تخفیف غیرعادی بفروشند.
تجارت الکترونیک؛ تسهیلگر دسترسی مردم به کالاهای خارجی
سمیعی باور دارد که فرهنگ استفاده بیشتر از رسانه‌های غیررسمی به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی و به طور کلی اتصال خبری بیشتر مردم به بازارهای دنیا توانسته به بیشتر شناخته شدن بلک‌فرایدی در ایران کمک کند. تجارت الکترونیک توانسته پذیرش این فرایند را در ایران بیشتر از قبل فراهم کند. او در ادامه گفت: «امسال سایت‌های مختلف زیادی پیام‌های یادآوری برای کاربران خود ارسال می‌کردند و به آنها می‌گفتند که بلک‌فرایدی امسال می‌توانند از طریق آنها از آمازون، علی‌بابا، ترندیول و سایر سایت‌های جهانی و منطقه‌ای خرید کنند. مثلاً علی کلاهی، یکی از اعضای اتاق بازرگانی در حساب شخصی‌اش در ایکس (توییتر سابق) نوشت که یک میلیارد دلار خرید سهم امسال ترندیول از بازار ایران، بدون صرف حتی یک لیر تبلیغ در ایران بوده است؛ البته این اظهارنظر او با نقدهای زیادی هم روبه‌رو شد.»
از دیدگاه سمیعی، تجارت الکترونیک، رؤیای دسترسی افراد به کالاهایی که فکر می‌کردند فقط مختص خارجی‌هاست را محقق کرده است. از طرفی در بلک‌فرایدی مردم در بررسی سایت‌های خارجی تخفیف‌های واقعی و جدی‌تری از داخل ایران را تجربه می‌کنند. سمیعی بیان کرد: «هرچه در این سال‌ها جلوتر رفتیم، تجارت الکترونیک راه دسترسی به کالای خارجی ناموجود در ایران را برای مردم آسان‌تر کرد؛ مخصوصاً با توجه به اینکه دسترسی به این کالاها بعد از تحریم‌ها سخت‌تر شد. در این مناسبت و با کمک تجارت الکترونیک، مردم می‌توانند با تحمل هزینه‌های کمتر این کالاها را تهیه کنند. تجارت الکترونیک حتی مردم را به خریدن کالاهایی وسوسه می‌کند که تا پیش از این فکر نمی‌کردند نیاز جدی به آنها داشته باشند.»
عامل مؤثر تجارت الکترونیک در کمپین‌های خرید
هم‌بنیان‌گذار و مدیر محتوا و آموزش سلریار به‌عنوان کسی که در پنج سال اخیر روی استارتاپ‌های حوزه فروش آنلاین متمرکز بوده و دوران گذار فروش سنتی و آفلاین به آنلاین را مشاهده کرده، معتقد است که رفتار مردم ایران در جست‌وجو و انتخاب و تأمین نیازشان تغییر کرده؛ بنابراین تجارت الکترونیک در کمپین‌ها و بهانه‌هایی از این دست و در مقاطعی که در بازار انگیزه خرید وجود دارد، خیلی خوب عمل می‌کند.
از نظر سمیعی با همه خطاهای زیرساخت پلتفرم‌ها و وضعیت اینترنت و چالش‌های ارسال برای فروشندگان، چون تجارت الکترونیک توانسته دسترسی افراد، حتی در روستاهای دور از مرکز، به کالاهای مورد نیاز را فراهم کند، جذابیت خرید را افزایش داده است. او اضافه می‌کند: «عامل تجارت الکترونیک و خرید آنلاین مشخصاً در کمپین‌ها و مقاطعی همچون بلک‌فرایدی، شب یلدا یا اسفندماه مؤثر بوده‌اند و توانسته‌اند به افراد یادآوری کنند دنبال چیزی بگردند که معمولاً در شرایط عادی سعی می‌کنند از رؤیای خرید آن دست بکشند؛ سنتی که حتی در مغازه‌های کتاب‌فروشی راسته انقلاب تهران هم جمعه سیاه را به خریدی چندبرابری رسانده است.»
